'شرایط دشوار مهاجرت از دلایل اعتیاد پناهندگان'
سازمان ملل متحد از سال ۱۹۸۷ روز ۲۶ژوئن را روز جهانی مبارزه با اعتیاد اعلام کرده است. بر اساس آمار اعلام شده از سوی این سازمان، سالانه ۲۰۰ میلیون نفر در سرتا سر جهان در اثر استفاده از مواد مخدر غیر قانونی جان خود را از دست می دهند.
به این آمار باید تعداد روز افزون کسانی را هم که به دلیل استفاده از سیگار و مشروبات الکلی جان خود را از دست می دهند، اضافه کرد.
اتحادیه اروپا در آمار سال گذشته خود مرگ ناشی از استفاده از مواد مخدر در کشورهای اروپایی را ۸۰۰۰ نفر اعلام کرد که بیشتر در میان مردان جوان ۲۰ تا ۳۰ بوده است. در همین گزارش آمده است که در کشورهای اروپائی روزانه ۳ میلیون نفر حشیش و ۱،۵ میلیون نفر از کوکائین استفاده می کنند.
اداره بهداشت آلمان، در آستانه روز جهانی مبارزه با مواد مخدر درگزارشی اعلام کرد که سالانه در این کشور ۲۰۰۰ نفر در اثر عوارض ناشی از استفاده از مواد مخدر جان خود را از دست می دهند که با توجه به آمار اتحادیه اروپا در تمام کشورهای اروپایی رقم بالایی است.
ایرانیان مهاجر و اعتیاد
دستیابی به آماری در مورد اعتیاد ایرانیان به مواد مخدر در آلمان، ممکن نیست. داشتن تبعیت دوگانه آلمانی - ایرانی دستیابی به هر گونه آمار در مورد ایرانیان را با مشکل مواجه می کند. انگ های اجتماعی مرتبط با مسئله اعتیاد و عدم مراجعه معتادان به مراکز ترک اعتیاد، عملا هر گونه بررسی در این زمینه را دشوار می کند.
در آلمان پروژه های گوناگونی با حمایت مالی دولت برای جوانان مهاجر اجرا می شود که یکی از هدف های آن پیشگیری از روی آوری آنها به مواد مخدر است. در آلمان ۲۰ هزار نفر تحت درمان ترک اعتیاد هستند.
در یک مرکز روان درمانی معتادان به مواد مخدر در شهر "بن" که مراجعه کنندگان ایرانی هم دارد، نظر روانشناس متخصص این مرکز را در مورد اعتیاد مهاجرین جویا شدم.
"والتر مارتین" پاسخ داد: "شرایط دشوار زندگی در سالهای اول مهاجرت در گرایش مهاجران به اعتیاد، نقش مهمی بازی می کند. نکته مهم دیگر، مسائل فرهنگی و همچنین شرمی است که از مراجعه آنها به مراکز ترک اعتیاد جلوگیری می کند. این موضوع بخصوص در مورد ایرانیان صادق است که همواره در مراجعه به ما نگران هستند که هموطنانشان از اعتیاد آنها اطلاع پیدا کنند. به غیر از اینها مشکلات همانهایی است که در آلمانی ها هم وجود دارد."
شرکت در گروه های ترک اعتیاد از نظر ایرانیانی که در این گروه ها شرکت می کنند بهترین راه درمان است. این گروه ها در کشورهای مختلف اروپا با نام "معتادان گمنام" گرد هم می آیند.
مهاجران ایرانی در بلژیک و معضل اعتیاد
درمورد ایرانیان مهاجری که در بلژیک درگیر اعتیاد هستند نظر "رضا کاظم زاده " روانشناس و پژوهشگر را که در مرکز روان درمانی پناهندگان در بروکسل کار می کند، جویا شدم.
دکتر کاظم زاده این معضل اجتماعی را چنین ارزیابی کرد: "در میان جوانان ایرانی که به خصوص در فاصله سالهای ۹۸ تا ۲۰۰۱ به بلژیک آمده اند، تعداد مبتلایان به مواد مخدر کم نیست. اینها گروه سنی ۲۲ سال تا ۳۵ یا ۳۶ سال را تشکیل می دهند.۹۰ درصد آنها مرد هستند. آنها در درجه اول تریاک مصرف می کنند. در میان کسانی که به ما مراجعه می کنند تنها تعداد کمی از آنها برای ترک اعتیاد مراجعه می کنند؛ بیشتر آنها برای مشکلات دیگری مراجعه می کنند و بعد مسئله اعتیاد آنها معلوم می شود."
این پژوهشگر در ادامه گفت: "در مورد ایرانیان، افسردگی، بیکاری، اضطراب و بی خوابی در نتیجه دشواری های ناشی از پروسه طولانی پناهندگی از دلایل روی آوردن آنها به مواد مخدر است. کسانی که به مواد مخدر قوی اعتیاد دارند، ابتدا تحت درمان دارویی قرار می گیرند و بعد برای روان درمانی به من مراجعه می کنند."
آقای کاظم زاده اضافه می کند: "ایرانیانی که به من مراجعه می کنند، اغلب در ایران معتاد بوده اند و من کمتر دیده ام که در اینجا معتاد شده باشند. در ایران مواد مخدری استفاده می شود که در اروپا معمول نیست. از آنجا که خدمات مرکز ما برای کسانی که امکانات بیمه درمانی ندارند مجانی است، مراجعه کنندگان زیادی داریم."
سوئد پناهجویان افغان را اخراج نمی کند
دولت سوئد توافق کرده است که از اخراج اجباری پناهجویان افغان خودداری کند
بر اساس توافقنامه ای که میان کشورهای سوئد و افغانستان و کمیساریای عالی پناهجویان سازمان ملل متحد به امضا رسیده، قرار شده تا پناهجویان افغان به صورت تدریجی و دواطلبانه به کشور خود بر گردند.
در این توفقنامه کشور سوئد متعهد شده است که برای هر پناهجوی افغان که قصد برگشت به کشور خود را داشته باشد افزون بر ایجاد سهولت های ترانسپورتی (حمل و نقل) بیش از هزار دلار آمریکایی نیز به آنان بپردازد.
کشور سوئد در حال حاضر میزبان نزدیک به شش هزار پناهجوی افغان است که درخواست پناهندگی صدها تن آنان از سوی این کشور رد شده است.
کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهجویان امضای تفاهمنامه سه جانبه میان این سازمان و کشورهای افغانستان و سوئد را گام مهمی در راستای برگشت "آبرومندانه" پناهجویان افغان به کشورشان می داند.
در سوئد نزدیک به شش هزار پناهجوی افغان زندگی می کنند. بخشی از آنان به عنوان پناهجو پذیرفته شده اند، اسناد پناهندگی شماری از آنان در حال بررسی قرار دارد ولی درخواست صدها تن دیگر آنان برای اقامت، از سوی کشور میزبان رد شده است.
نادر فرهاد سخنگوی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهجویان در افغانستان می گوید سه گروه از پناهجویان افغان می توانند از شرایط این تفاهمنامه استفاده کنند.
آقای فرهاد می گوید: "در این تفاهمنامه در مورد سه گروه پناهجویان توافق شده است، نخست افرادی که به عنوان پناهجو پذیرفته شده اند و داوطلبانه می خواهند به کشور خود برگردند، به این افراد ۱۵۰۰ دلار پرداخت می شود.
آقای فرهاد می گوید از آغاز ماه آگست سال روان پناهجویان می توانند به شکل تدریجی به کشور خود برگردند.
ولی این درحالی است که بسیاری از افغانهای پناهجو در کشورهای اروپایی و کشورهای همسایه افغانستان نگران هستند که بازگشت آنان به کشورشان، جایی که صحنه ای خشونت های فزاینده ای بوده، زندگی آنان را با خطر روبرو می کند، از همین رو بسیاری از آنان تمایلی برای بازگشت داوطلبانه به افغانستان ندارند.
اداره پناهجویان سازمان ملل متحد نیز با تایید این نگرانی می گوید از کشورهای میزبان خواسته است تا در زمینه اخراج پناهجویان افغان عجله نکنند.
اخیرا دیدبان حقوق بشر از دولت ایران به دلیل آن چه که برخورد نادرست با پناهجویان افغان خوانده شد، به شدت انتقاد کرده است.
در حال حاضر حدود سه ملیون افغان در کشورهای خارجی زندگی می کنند. و اخراج اجباری شماری از این پناهجویان از کشور های ایران و پاکستان مشکلات و نگرانی های را به دنبال داشته است.
نگرانی پناهندگان افغان از اقدام ماموران تاجیکستان
طبق اطلاع منابع سفارت افغانستان در تاجیکستان، نهادهای امنیتی شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، اقدام به کوچ دادن تعدادی از مهاجران افغان به نواحی حومه این شهر کرده اند.
این اقدام موجب نگرانی مهاجران افغان شده است. آنها عملکرد نهادهای امنیتی تاجیکستان را نقض حقوق بشر خوانده و گفته اند که این اقدام زندگی آنها را با مشکل مواجه خواهد کرد.
آنگونه که سید محمد خیرخواه، سفیر افغانستان در تاجیکستان گفت، بر اساس تصمیم نهادهای امنیتی شهر دوشنبه، پناهندگان افغانی که پس از سال 2000 وارد این شهر شده اند، باید در نواحی حومه آن مستقر شوند.
به گفته برخی از پناهندگان افغان، نهادهای امنیتی از 150 پناهنده تقاضا کرده اند که در مدت 10 روز از پایتخت تاجیکستان بیرون روند و نواحی حومه شهر دوشنبه، نظیر حصار و رودکی را که در 20 کیلومتری این شهر واقع اند، محل کار و زندگی خود اختیار کنند.
هرچند علت چنین تصمیمی روشن نیست، اما صاحب نظران می گویند که این اقدام به منظور کاهش حضور پناهندگان افغان در مرکز تاجیکستان صورت گرفته است.
سفیر افغانستان در تاجیکستان می گوید که نهادهای دولتی شاید این صلاحیت را دارند، اما دولت سهم پناهندگان افغان را در رشد اقتصادی و اجتماعی پایتخت این کشور نباید نادیده بگیرد.
آقای خیرخواه افزود: "این طور نیست که پناهندگان افغان بار دوش تاجیکستان باشند، بلکه آنها در گسترش همکاریهای تجارتی و اقتصادی میان دو کشور سهم دارند. زیرا آنها کالا انتقال می دهند، تجارت می کنند، از این جا به افغانستان آب و میوه می برند و از آن جا جنسهای مختلف می آرند. از این رو، باید برای آنها شرایط فراهم شود، زیرا پناهندگان با این کارها به بهبود سطح زندگی در تاجیکستان کمک می کنند."
اما آنچه مایه نگرانی تعدادی از پناهندگان افغان شده، این است که عملکرد نهادهای دولتی تاجیکستان در مورد کوچ دادن پناهندگان افغان به خارج از پایتخت این کشور بر مشکلات آنها خواهد افزود.
جان صداخان، یک پناهنده افغان در اینباره می گوید: "پناهندگان در شهر دوشنبه زندگی می کنند، منزل اجاره گرفته اند، دکان دارند، فرزندانی دارند که در مدرسه تحصیل می کنند. وقتی آنها را به حومه شهر کوچ بدهند، مشکل منزل و مدرسه و مشکلات دیگر پیش خواهد آمد."
با توجه به این وضع، گروهی از پناهندگان افغان در نامه ای از دفتر کمیسریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در تاجیکستان خواسته اند تا برای تامین حقوق و آزادیهای آنها، بویژه حقوق به منزل، اشتغال و مدارس برای فرزندانشان، مساعدت کنند.
این در حالی است که مسئولان وزارت خارجه تاجیکستان اطمینان داده اند که حقوق پناهندگان افغان مقیم این کشور نقض نخواهد شد و نهادهای دولتی قصد بیرون کردن پناهندگان افغان از تاجیکستان را ندارند.
طبق اطلاع دفتر کمیسریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در تاجیکستان، حالا حدود دو هزار پناهنده افغان در قلمرو این کشور به سر می برند.
مهاجرت تعدادی از اتباع افغانستان به تاجیکستان در پی تشنج اوضاع در آن کشور، بویژه پس از حمله گروه طالبان به مناطق شمالی هم مرز با تاجیکستان، در اوایل دهه 1990 میلادی آغاز شد.
تا سال 2000 شماره پناهندگان افغان در قلمرو تاجیکستان به 10 هزار نفر می رسید. از آن زمان تا کنون برخی از پناهندگان به افغانستان بازگشته و عده دیگر به کانادا و کشورهای دیگر غربی مهاجرت کرده اند.
B.B.C
